Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Zihinsel Gelişimini Desteklemek İçin Yapılması Gerekenler
(0-1 ay)
Bu dönemde öğrenme, duyu organlarıyla geliştiğinden uyaran nesne ve oyuncaklardan yararlanılmalıdır.
- Görme duyusunu geliştirenler:
Çıngırak, ayna, kitaplar (kumaş), hareket eden dönence gibi. Dönencenin üzerindeki şekiller yeni doğanın görebileceği mesafede yan tarafa asılmalıdır. - Duymayı geliştirenler:
İnsan sesi, müzik kutuları, çıngırak, ev içindeki sesler - Dokunmayı geliştirenler:
Dokunma, öpme, sarılma, masaj, çeşitli dokularda nesneler, farklı dokularda oyuncaklar.
Pahalı oyuncaklar için para harcamadan uyaranları zengin bir ortam hazırlayın. Her bir odada ilgisini çeken şeyler olmalı. Oturma odasında büyük renkli kitaplar, mutfaktaki çekmecede plastik kaplar gibi.
Yeni doğanın odasını düzenlerken zıt renkleri ve belirgin çizgileri kullanmaya dikkat etmek gerekir.
Yeni doğanlar 20-30 cm.den en iyi görürler. O nedenle kucağınıza aldığınızda yüzüne bakıp kafiyeli şarkılar söyleyebilirsiniz.
Anne kokusu dışında da değişik kokuları öğrenebilmesi için fırsat tanıyın. (Limon, vanilya, elma suyu gibi yiyecek kokuları.)
Dokunma oyunları oynayın. Yeni doğanın ellerini tutun. Onun sizin vücudunuzun farklı yerlerine dokunmasını sağlayın. Bu sırada kendi tekerlemelerinizi söyleyin: “Bir, iki, üç ayağıma dokun.“. Onun elini ayağınıza götürün. Her sefer bir organının adını söyleyin ve yeni doğanın elini onun üzerine koyun.
Bu dönemde yapabilir oldukları ve geliştirilmesi hedeflenen beceriler için anne-babaların ortam hazırlamaları ve farkındalık yaratmaları çok önemlidir.
Yeni doğanın günlük hayatında belirli zaman dilimlerinin oluşturulması önemlidir. Örneğin, akşam yemeği, banyo, uyku, hikaye zamanı gibi.
İlk 6 ayda ihtiyaçların karşılanmasına yönelik düzenlerinin oluşturulması gereklidir. Örneğin, belirli saatlerde yapılacakların olması ve ortamda bazı şeylerin belirli yerlerinin olması. Yeni doğanın her zaman banyosunun aynı şekilde yapılacağını, karyolasında asılı dönencenin her zaman var olduğunu veya en sevdiği kitabın oyun örtüsünde durduğunu bilmesi kalıcılık kavramını yerleştirmeye ve beklentilerinin başlamasına yardımcı olur.Ayrıca ne olacağını bilmek güven duygusunu geliştirir.
Yeni doğanlar sevdikleri insanların yüzlerine bakmayı severler. O nedenle yüzünüzle farklı mimikler ve ses tonları deneyin. Böylece yeni doğanın görsel ve işitsel gelişimi desteklenir. Örneğin, gözlerinizi kırpın, esneyin, öksürün, dudaklarınızı açarak şarkı söyleyin.
(1-3 ay)
Bebeğe parlak renklere ve çeşitli nesnelere bakmaları için ortam sağlayın. Örneğin, resimler, hareket eden nesneler, parlak renkli oyuncaklar gibi. Bu oyuncakları yavaşça ileri geri hareket ettirerek takibini kontrol edebilirsiniz.
Duyma becerisini geliştirmeye yönelik oyunlar oynayın. Müzikli bir oyuncağı saklayın. Sonra müziği çaldırın ve nerde olduğunu sorduktan sonra sese doğru dönüp dönmediğini kontrol edin. Sese başını çevirirse takdir edin. Bu oyunu odanın farklı yerlerinde tekrarlayın.
El ve parmaklarını geliştirici oyunlar oynayın. Bebeği kucağınızda tutun veya sırtüstü yatırın. İşaret parmağınızı onun eline verin. Parmağınızı sıkıca kavrayacaktır. Bu doğuştan elde ettikleri bir reflekstir. Her tutuşunda bebeğe güzel şeyler söyleyin.
Bebeklerin ellerini keşfetmesine yardımcı olun. Örneğin, bebeğin ellerini alın ve onun önünde çırpın. Bu yapılanlarla ilgili konuşun.
Bebeğe dokunabileceği, keşfedebileceği basit oyuncaklar verin. Yumuşak bezler, yumuşak kumaş oyuncaklar vb gibi. Yutulabilen eşyaları dokunması için vermeyin.
Bu dönemde eline verilenleri ağzına götüreceğinden verileceklerin yutulabilecek küçüklükte olmaması ve temiz olmasına dikkat etmek gerekir.
Günlük yaşantısındaki düzenli zamanlar her gün (beslenme,alt değiştirme, uyku gibi) tekrarlanırsa hafızasının gelişmesine yardımcı olur.
Bebeğin tanıdığı kişilerin resimlerini toplayın çerçeveletin ve bebeğin görebileceği bir yere koyun. Daha sonra da resimlerdekilerle ilgili konuşun.
(3-6 ay)
Farklı doku, şekil, ağırlık ve özellikte oyuncakları verin. Oyuncakları keşfetmesine siz de katılın.
Ses çıkaran oyuncaklarla oynayın. Örneğin, bebeğe çıngırağı gösterin ve yavaşça sallayın. Sallarken kafiyeli şarkılar söyleyin. Sizi takip ettiğinden emin olduktan sonra bir yöne doğru hareket ettirin ve tekrar sallayın. Bebeği takip edin, ses yönüne başını çevirip çevirmediğini görün. Çıngırağı eline verin ve şarkıyı tekrar söyleyin. Bebekler şarkılardan hoşlanırlar.
Bebekle birlikte oynadığınız oyunları sürekli tekrar edin. Bu dönemde siz sıkılsanız bile bebek sıkılmayacaktır. Tekrarların olması öğrenmeyi hızlandıracaktır.
Bebeğin görüş açısından oyuncakları uzaklaştırmak ve tekrar görmesini sağlamak merak duygusunu ve öğrenmeyi teşvik edecektir. Bebeğin sevdiği bir oyuncağı elinizde tutun ve daha sonra yok edin. Oyuncağa bakmasını teşvik edin. “Havaya mı uçtu? Yere mi düştü? Elimde mi?“ gibi sorular sorun. Zamanla yerini bulmaya çalışacaktır.
Neden sonuç bağlantısını öğrenmeleri için olanak tanıyın ve bu bağlantıyı kurması için yaptıkları ile ilgili konuşun. Örneğin, ” Yatağını tekmeledin ve karyolan sallandı.” gibi.
Bu amaçla denemeler yapabilmeleri için çeşitli nesneler verin. Bu nesnelerin kırılmaz, hafif ve yutamayacağı büyüklükte olmasına özen gösterin.
Ağzına götüreceği nesnelerin temiz, yumuşak ve güvenli olmasına dikkat etmek gerekir. Ağzına soktuğu nesneler yeterince büyük olmalı ki yutamasın.
Farklı doku ve şekilde oyuncaklar sunun. Yumuşak, yuvarlak, kare gibi nesneleri ağzıyla ayırt etmeye çalışacaktır. Bu nesnelerin özelliklerini fark ettirmek için konuşun. Örneğin, “Büyük ve yumuşak değil mi?
